Τρία νέα ψηφιδωτά εκπληκτικής τέχνης έφερε τις τελευταίες μέρες στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη στην αρχαία ελληνιστική πόλη Ζεύγμα, στη νότια Τουρκία, κοντά στα σύνορα με τη Συρία.

Τα τρία ψηφιδωτά ανακτήθηκαν σε άριστη κατάσταση. Το πρώτο απεικονίζει τις εννέα Μούσες και βρισκόταν αρχικά σε μεγάλη αίθουσα σπιτιού στο οποίο οι αρχαιολόγοι έχουν δώσει την ονομασία «Οίκος των Μουσών».

Στο κέντρο του – εξαιρετικής ομορφιάς – ψηφιδωτού απεικονίζεται η Καλλιόπη που περιβάλλεται από τις αδελφές της. Σύμφωνα με τον αρχαίο Έλληνα ποιητή Ησίοδο η Καλλιόπη ήταν η μεγαλύτερη και η καλύτερη από τις εννέα Μούσες, προστάτιδα της επικής ποίησης και των τεχνών.
Το δεύτερο ψηφιδωτό, με την απεικόνιση του Ωκεανού και της Τηθύος, χαρακτηρίζεται από υπέροχα και ζωηρά χρώματα τα οποία προσδίδουν ιδιαίτερη ομορφιά στα πρόσωπα των ηρώων του έργου. Οι ειδικοί αναφέρουν πως ειδικά κομμάτια από γυαλί δημιουργήθηκαν αποκλειστικά γι’ αυτό το ψηφιδωτό.

Τέλος, στο τρίτο έργο που ήρθε στο φως , επίσης σε πολύ καλή κατάσταση, το οποίο είναι το μικρότερο σε μέγεθος μωσαϊκό, απεικονίζεται ένας νεαρός άνδρας. Και τα τρία ψηφιδωτά είναι του 2ου αιώνα μ.Χ., έχουν δηλαδή δημιουργηθεί κατά τη ρωμαϊκή εποχή. Στο ψηφιδωτό με τις Μούσες, το όνομα της καθεμιάς είναι γραμμένο στα ελληνικά, καθώς η ελληνιστική κοινή ήταν η διεθνής γλώσσα της εποχής.

Το 80% του αρχαιολογικού χώρου βρίσκεται από το 2000 βυθισμένο στη τεχνητή λίμνη που σχηματίστηκε από το φράγμα Μπιρετσίκ. Η περιοχή εκείνη την εποχή ήταν τμήμα της Άνω Συρίας, ανήκε στο βασίλειο των Σελευκιδών και για ένα διάστημα στο βασίλειο της Κομμαγηνής.

Η παρουσίαση των ευρημάτων έγινε από τη δήμαρχο της πόλης Γκαζιαντέπ, Φατμά Σαχίν, και τον επικεφαλής της ανασκαφικής ομάδας, Κουταλμίς Γκιορκάι. Σε δηλώσεις στους δημοσιογράφους, ο Γκιορκάι τόνισε ότι το έργο των επιστημόνων θα επικεντρωθεί στην προστασία και συντήρηση των ψηφιδωτών, ενώ για τον σκοπό αυτό θα τοποθετηθεί ειδικό στέγαστρο. «Υπολογίζουμε πως η αρχαία πόλη είχε περί τις 2.000 – 3.000 κατοικίες. Είκοσι πέντε από αυτά τα κτίσματα παραμένουν κάτω από το νερό. Οι έρευνες στον “Οίκο των Μουσών” θα ολοκληρωθούν το επόμενο έτος» είπε.

Σύμφωνα με τον ίδιο, το ποσό της χρηματοδότησης των ανασκαφών στην Ζεύγμα αναπροσαρμόζεται κάθε χρόνο. Ωστόσο, από το 2005 μέχρι σήμερα έχουν διατεθεί περίπου 7 εκατομμύρια λίρες Τουρκίας, δηλαδή σχεδόν 2,5 εκατομμύρια ευρώ.

Η ιστορία της πόλης

Τα ευρήματα στολίζουν, πλέον, τις σελίδες  της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, πλουτίζουν όμως και τη δική μας, την ελληνική, καθώς εντοπίστηκαν  στην αρχαία πόλη Ζεύγμα της ελληνιστικής εποχής,  που  ιδρύθηκε το 300 π.Χ. από τον Σέλευκο Α΄ τον Νικάτορα, διάδοχο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, στις όχθες του Ευφράτη. Η  κατοίκηση στη περιοχή ξεκινά από την νεολιθική εποχή. Το όνομά της το οφείλει στη γέφυρα που έγινε στη πόλη από τον Σέλευκο με λέμβους, ώσπου ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Τραϊανός έκτισε νέα λίθινη.

Η πόλη είχε δύο τμήματα – συνοικίες, στην ουσία ξεχωριστές πόλεις, τη Σελεύκεια στην ανατολική όχθη του Ευφράτη και την Απάμεια στην δυτική. Εκεί παντρεύτηκε ο Αντίοχος Γ΄ ο Μέγας ενώ η πόλη χρησιμοποιήθηκε σαν πέρασμα για τον στρατό των Σελευκιδών στις εκστρατείες τους στη Παρθία και τη Βακτριανή. Τον 1ο αιώνα π.Χ. ο βασιλιάς της Αρμενίας Τιγράνης ο Μέγας συνέλαβε, φυλάκισε και σκότωσε, στη ακρόπολη που βρισκόταν στη Σελεύκεια, την Κλεοπάτρα Σελήνη.

Τον 1ο π.Χ. αιώνα η Ζεύγμα έγινε τμήμα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Την ίδια εποχή οι Πάρθοι κατέλαβαν την Απάμεια και χώρισαν την Ζεύγμα κάνοντας τον Ευφράτη σύνορο. Η πόλη γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη ενώ έγινε και έδρα της IV Σκυθικής λεγεώνας που παρέμεινε εκεί μέχρι το 252 μ.Χ., που ο ρωμαϊκός στρατός ηττήθηκε από τον Σαπώρ Α΄ στη Βαρβαλλισό . Η πόλη πέρασε στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και διατηρήθηκε έως το 637 μ.Χ. όταν καταλήφθηκε και λεηλατήθηκε από τους Άραβες, ενώ σταδιακά εγκαταλείφθηκε.

Ανασκαφικές έρευνες

Οι πρώτες ανασκαφικές έρευνες πραγματοποιήθηκαν από τον Τόμας Έντουαρντ Λόρενς το 1917 και συνεχίστηκαν το 1970 από τον Τζον Βάγκνερ. Από το 1990 οι έρευνες συνεχίστηκαν με εντατικούς ρυθμούς λόγω της ανόδου του νερού.

Έχουν ανεβρεθεί θέσεις της νεολιθικής εποχής κοντά στη Ζεύγμα, καθώς ανασκάφτηκε σχεδόν το μεγαλύτερο τμήμα της πόλης. Βρέθηκαν πολλά ψηφιδωτά με θέματα από την ελληνική μυθολογία, όπως Ωκεανός και Τηθύς, Δαίδαλος και Ίκαρος, ο Αχιλλέας στην αυλή του βασιλιά Λυκομήδη και ο Διόνυσος με την Αριάδνη. Βρέθηκαν τοιχογραφίες, νομίσματα, κεραμικές σφραγίδες, αγάλματα και εκατοντάδες κινητά ευρήματα που κοσμούν το Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης Γκαζιαντέπ.