Ελληνοαμερικανός εικαστικός καλλιτέχνης, ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του αφηρημένου εξπρεσιονισμού.
Ο Θεόδωρος Στάμος (Theodoros Stamos) γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη στις 31 Δεκεμβρίου 1922. Ήταν το τέταρτο από τα έξι παιδιά μιας οικογένειας μεταναστών. Ο πατέρας του καταγόταν από τη Λευκάδα και η μητέρα του από τη Σπάρτη.
Το 1936, παράλληλα με τις γυμνασιακές του σπουδές, παρακολούθησε νυχτερινά μαθήματα σχεδίου στη Σχολή Αμερικανών Καλλιτεχνών (American Artists’ School) της Νέας Υόρκης. Αρχικά σκόπευε να ασχοληθεί με τη γλυπτική, αλλά λόγω έλλειψης χρημάτων και χώρου στράφηκε στη ζωγραφική. Για να εξοικονομήσει τα προς το ζην εργάστηκε ως τυπογράφος, στιλβωτής, πωλητής βιβλίων και κορνιζοποιός.
Το 1943 πραγματοποίησε την πρώτη του έκθεση στην γκαλερί «Γουέικφιλντ» της Νέας Υόρκης υπό την αιγίδα της Μπέτι Πάρσονς. Το 1946 οργάνωσε ατομική έκθεση στην γκαλερί τής Μπέτι Πάρσονς και γνώρισε τους Μαρκ Ρόθκο, Κουρτ Ζέλιγκμαν, Πέγκυ Γκούγκενχάιμ και Μαρκ Τόμπι. Την ίδια χρονιά, έργο του («Sounds in the Rock») αγοράστηκε για πρώτη φορά από Μουσείο και συγκεκριμένα το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης (MοMA).
Το 1948 ταξίδεψε με τον ποιητή Ρόμπερτ Πράις στη Γαλλία, την Ιταλία και την Ελλάδα. Μέσω του τεχνοκριτικού Κριστιάν Ζερβού γνωρίστηκε με τους Μπρανκούζι, Τζακομέτι, Πικάσο κ.ά. Την ίδια χρονιά πήρε μέρος στην 24η Μπιενάλε της Βενετίας. Από τις αρχές της δεκαετίας του ‘50 άρχισε να διδάσκει σε κολέγια και πανεπιστήμια των Ηνωμένων Πολιτειών. Η τέχνη του άρχισε να αναγνωρίζεται και οι ατομικές του εκθέσεις και οι βραβεύσεις του ανά τον κόσμο να πολλαπλασιαζονται.
Υπήρξε ένας από τους νεότερους ζωγράφους της αυθεντικής ομάδας των αφηρημένων εξπρεσιονιστών ζωγράφων, τους αποκαλούμενους «Οξύθυμους» (Irascibles), που περιελάμβανε τους Τζάκσον Πόλοκ, Βίλεμ ντε Κούνινγκ και Μαρκ Ρόθκο.
Από το 1971 η σταδιοδρομία του επηρεάστηκε αρνητικά από την ανάμιξή του στην «Υπόθεση Ρόθκο». Τον Φεβρουάριο του 1970 ο φίλος του ζωγράφος Μαρκ Ρόθκο αυτοκτονεί και ο Στάμος διορίζεται συνδιαχειριστής της περιουσίας του. Τον επόμενο χρόνο, με πρωτοβουλία της Κέιτ Ρόθκο, αρχίζουν πολυετείς δικαστικοί αγώνες εναντίον του Στάμου και των λοιπών διαχειριστών της περιουσίας του πατέρα της. Κατηγορούνται για την απόφασή τους να πουλήσουν 100 έργα του μεγάλου καλλιτέχνη στην γκαλερί «Μάρλμπορο» σε μειωμένες τιμές. Ο Στάμος θα καταβάλλει ένα σεβαστό χρηματικό ποσό για να απεμπλακεί από την υπόθεση, αλλά η καριέρα του θα πάρει την κατιούσα.
Από το 1970 άρχισε να επισκέπτεται τακτικά την Ελλάδα και το 1972 έκτισε εργαστήριο στη Λευκάδα. Το 1975 δώρισε 34 έργα του στην Εθνική Πινακοθήκη της Ελλάδας, που παρουσιάστηκαν στο κοινό τον επόμενο χρόνο.
Σύμφωνα με τον τεχνοκριτικό Μάνο Στεφανίδη, ο Στάμος αναζητεί στα έργα του («Lefkada Series», «Sun Boxes», «Ατέρμονα Πεδία») ένα συνδυασμό πνευματικότητας και καθαρού αισθήματος, κάτι δηλαδή που δεν έχει καμία σχέση με την αναπαράσταση. Οι πρώτοι του πίνακες (1945-1946) κυριαρχούνται από βιόμορφα θέματα, ενώ τα ύστερα έργα του καταγράφουν εικαστικά αυτή καθ’ εαυτή την εμπειρία της ύπαρξης. Γενικά, η δημιουργία του έχει βαθιά επηρεαστεί από τον μυστικισμό της Ανατολής και τη διδασκαλία του Ζεν.
Ο Θεόδωρος Στάμος πέθανε στις 2 Φεβρουαρίου 1997, στο Νοσοκομείο των Ιωαννίνων, ύστερα από μακρά ασθένεια κι ενταφιάστηκε στο χωριό Τσουκαλάδες της Λευκάδας.
