Οι αρχαίοι Έλληνες και ο Ελληνικός πολιτισμός έχουν να καυχιούνται για πολλές πρωτιές, σπουδαίες ανακαλύψεις και εφευρέσεις που μετράνε χιλιάδες χρόνια ζωής και χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα.

Μία από τις πρωτιές, λοιπόν, της Ελλάδας και ο παλαιότερος μετεωρολογικός σταθμός στον κόσμο, που εντοπίζεται στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας και δεν είναι άλλος από τους περίφημους Αέρηδες.

Το εντυπωσιακό μαρμάρινο κτίριο, ένα από τα σημαντικότερα αρχαία μνημεία στην Ελλάδα, ο Πύργος των Ανέμων όπως είναι διαφορετικά γνωστό, στέκεται ακριβώς κάτω από την Ακρόπολη, στο κέντρο της αρχαίας ρωμαϊκής Αγοράς, και χρονολογείται από τον 1ο αιώνα π.Χ.

Πρόκειται για έναν όμορφο σε εμφάνιση οκταγωνικό πύργο, ύψους 13,5 μέτρων με διάμετρο περίπου 8 μέτρων, ο οποίος είναι κατασκευασμένος από το εκλεκτό πεντελικό μάρμαρο. Το κτίριο δεν έχει κίονες, ενώ στον ίδιο αριθμό μετόπων είναι χαραγμένοι οκτώ κύριοι Άνεμοι, από τους οποίους πήρε και το λαϊκό του όνομα. Διαθέτει δύο πόρτες, μία προς τα βόρεια και μία προς τα δυτικά, και η στέγη του είναι κωνική με κεραμίδια.

Στην ουσία, πρόκειται για ένα κτίσμα που ακολουθεί τον κορινθιακό ρυθμό (από τα κιονόκρανα), ενώ το εσωτερικό του, πιο βαρύ και αυστηρό, είναι δωρικού ρυθμού.

Μέχρι σήμερα δεν είναι ακριβώς γνωστός ο ακριβής λόγος κατασκευής και τοποθέτησής του στο συγκεκριμένο σημείο της Ρωμαϊκής Αγοράς, ωστόσο, αυτό που είναι γνωστό από μαρτυρίες της εποχής είναι ότι ο Πύργος των Ανέμων σχεδιάστηκε από τον αστρονόμο Ανδρόνικο του Κύρρου της αρχαίας Μακεδονίας.

Το μνημείο που στο πέρασμα των χρόνων εντυπωσίασε ταξιδιώτες και ιστορικούς τόσο για την κατασκευή του όσο και για την επιστημονική του χρησιμότητα, είναι γνωστό και ως Ναός του Αιόλου.

Οι έρευνες δείχνουν ότι το ύψος της κατασκευής, τα ηλιακά ρολόγια, ο ανεμοδείκτης και η τοποθέτησή του στο συγκεκριμένο σημείο της ρωμαϊκής Αγοράς καθιστούν τον Πύργο των Ανέμων ως ένα πρώιμο παράδειγμα πύργου ρολογιού.

Ωστόσο, οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι είναι πιθανώς τόσο πύργος ρολογιού όσο και ένα είδος μετεωρολογικού σταθμού που πιθανότατα χρησιμοποιούνταν από τους εμπόρους για τον υπολογισμό της ώρας και των επικρατούντων ανέμων που επηρέαζαν τις εμπορικές οδούς μέσω των οποίων θα έφταναν τα εμπορεύματά τους.

Στην κορυφή της οροφής του Πύργου των Ανέμων υπήρχε ένα ορειχάλκινο ανεμολόγιο με τη μορφή Τρίτωνα, το οποίο περιστρεφόταν για να δείχνει την κατεύθυνση ενός από τους οκτώ κύριους ανέμους, ενώ υπάρχουν και οκτώ ηλιακά ρολόγια.

Οι όμορφοι φτερωτοί Άνεμοι είναι το πιο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό των Αέρηδων, οι οποίοι «πετούν» ανάγλυφα, με το όνομά τους χαραγμένο σε κάθε μία από τις οκτώ πλευρές του πύργου, η κάθε μία από τις οποίες φέρει ένα ειδικό σύμβολο. Είναι ο Βόρας (βόρεια), ο Καϊκίας (βορειοανατολικά), ο Απηλιώτης (ανατολικά), ο Έβρος (νοτιοανατολικά), ο Νότος (νότια), τα Χείλη (Λίβας, νοτιοδυτικά), ο Ζέφυρος (δυτικά) και ο Σκίρων (βορειοδυτικά).

Στο εσωτερικό, για τον υπολογισμό της ώρας τις ημέρες χωρίς ήλιο, υπήρχε ειδική εγκατάσταση υδραυλικού ρολογιού, το οποίο κινούνταν με νερό που κατέβαινε από την Ακρόπολη μέσω ενός σωλήνα.

Οι ερευνητές πιστεύουν ότι το ύψος του πύργου ήταν τέτοιο ώστε τα ηλιακά ρολόγια και ο ανεμοδείκτης να είναι ορατά στην Αγορά. Το greekreporter.com αναφέρει μάλιστα πως εύκολα μπορεί να συμπεράνει κανείς ότι ο κατασκευαστής του μνημείου συνδύασε τις εφευρέσεις προηγούμενων ωρολογοποιών, όπως του Αρχιμήδη, του Κτησιφώντα και του Φίλωνα.

Ο πύργος στο πέρασμα των αιώνων

Η ιστορία του μνημείου του Πύργου των Ανέμων μέσα στη Ρωμαϊκή Αγορά ακολούθησε την ιστορία της ίδιας της Αθήνας. Στα πρώτα χριστιανικά χρόνια οι Αέρηδες χρησιμοποιήθηκαν ως καμπαναριό βυζαντινής εκκλησίας, ενώ στη γύρω περιοχή χτίστηκε νεκροταφείο.

Όταν, δε, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία κατέρρευσε μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης, και η Ελλάδα περιήλθε στην κατοχή των Οθωμανών το μνημείο έγινε τόπος προσευχής για το τάγμα των δερβίσηδων Μεβλεβί και ονομάστηκε «Brakis’ tekke».

Τότε ήταν που οι δερβίσηδες άνοιξαν τα παράθυρα που δεν υπήρχαν όταν χτίστηκε ο πύργος -κατά ειρωνικό τρόπο, για χάρη των δερβίσηδων του Μεβλεβί ο Πύργος των Ανέμων στέκεται ακόμη στην Αθήνα.

Ο λόρδος Έλγιν, ο άνθρωπος που αφαίρεσε και μετέφερε τα γλυπτά του Παρθενώνα στην Αγγλία, είχε βάλει στο μάτι και το συγκεκριμένο μνημείο. Για την ακρίβεια, σύμφωνα με το greekreporter.com, ο λόρδος Έλγιν ήθελε να μεταφέρει ολόκληρο τον Πύργο των Ανέμων στην Αγγλία, αλλά οι Μεβλεβί Δερβίσηδες δεν το επέτρεψαν.

Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους Οθωμανούς, οι Αθηναίοι της εποχής πίστευαν ότι το οικοδόμημα ήταν ναός αφιερωμένος στον θεό των ανέμων, τον Αίολο -σύμφωνα με το greecehighdefinition.com που αναφέρει ότι περιγράφεται έτσι από τον περιηγητή Κυριάκο Αγωνίτη- απ’ όπου πήρε και το όνομά της η οδός Αιόλου που κατέληγε στη ρωμαϊκή Αγορά της εποχής.

Το μνημείο συμπεριλήφθηκε στις Αρχαιότητες και τους Αρχαιολογικούς Χώρους της Αθήνας και ανασκάφηκε πλήρως τον 19ο αιώνα από την Ελληνική Αρχαιολογική Εταιρεία. Έδωσε το όνομά του στη γειτονιά που αναπτύχθηκε γύρω του και εξακολουθεί να είναι ένα από τα πιο γραφικά μέρη της παλιάς Αθήνας, το οποίο θα υπενθυμίζει πάντα την εφευρετικότητα και την οξυδέρκεια των αρχαίων προγόνων μας.

Πηγή: https://arxaia-ellinika.blogspot.com/2022/11/aerides-meteorolikos-stathmos-ellada.html