Έκθεση αφιερωμένη στη ζωή και το έργο του Γιάννη Κωστόπουλου διοργανώνουν το Ίδρυμα Ιωάννου Φ. Κωστόπουλου και το Μουσείο Μπενάκη με αφορμή τη συμπλήρωση τριών ετών από τον θάνατό του.
Η έκθεση με τίτλο «άνδρα πολύτροπον. Ένα αφιέρωμα στη ζωή και το έργο του Γιάννη Κωστόπουλου» φιλοξενείται στην αίθουσα Σπυρίδωνος και Ευρυδίκης Κωστοπούλου στο Μουσείο Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού, την αίθουσα περιοδικών εκθέσεων στην οποία το μουσείο έδωσε το όνομα των γονέων του Γιάννη Κωστόπουλου, τιμώντας τους για τη γενναιοδωρία και την υποστήριξή τους.
Ο Γιάννης Κωστόπουλος είναι γνωστός στους περισσότερους ως ο δημιουργός της σύγχρονης Alpha Bank, ως ένας τραπεζίτης που σφράγισε μια εποχή. Όμως ο Γιάννης Κωστόπουλος ήταν πολλά περισσότερα πέρα από τραπεζίτης. Διανοούμενος, βιβλιοφάγος με μεγάλη αδυναμία στην ιστορία, ευπατρίδης, αθλητής με πολλές διακρίσεις στην ιστιοπλοϊα, με μεγάλη προσφορά στην κοινωνία, το περιβάλλον, την τέχνη και τον πολιτισμό. Χρηματοδότησε και υποστήριξε πολλές αρχαιολογικές ανασκαφές, τις δυο μεγάλες αίθουσες στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης που στεγάζουν αρχαία ελληνικά αντικείμενα, πολλά ελληνικά μουσεία, αρχαιολογικές και πολιτιστικές εκθέσεις, τον Εθνικό Κήπο κ.α. Στήριξε με πάθος και ενθουσιασμό τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 2004, η Alpha Bank ανακηρύχθηκε Μέγας Εθνικός Χορηγός, και πολλά άλλα.
Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στη νομισματική συλλογή που οραματίστηκε τη δεκαετία του 1970 και δημιούργησε με επιμονή και υπομονή, μία από τις σημαντικότερες συλλογές παγκοσμίως με περισσότερα από 11.000 αρχαία νομίσματα.
Πρωτοπόρος, καινοτόμος
Ο Δημήτριος Μαντζούνης, Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος Ιωάννου Φ. Κωστόπουλου, μιλώντας στα εγκαίνια της έκθεσης που πραγματοποιήθηκαν την προηγούμενη εβδομάδα σημείωσε: «Ο Γιάννης Κωστόπουλος ήταν πρωτοπόρος και καινοτόμος, δεν φοβόταν να κάνει κάτι καινούργιο. Εισήγαγε πράγματα που θεωρούμε καθημερινά σήμερα όπως το ΑΤΜ, τις κάρτες, τα POS κ.α. Είχε την ικανότητα να βλέπει την ευκαιρία. Μόλις άλλαζαν οι νόμοι, που στην Ελλάδα τυγχάνει να είναι λίγο περίπλοκοι, μπορούσε να το εκμεταλλευτεί».
Κάπως έτσι, τόνισε, δημιουργήθηκαν εταιρείες όπως η Alpha Leasing, που ήταν η πρώτη εταιρία χρηματοδοτικής μίσθωσης στην Ελλάδα, και η Alpha Finance επίσης πρώτη στο είδος της.
Σε ότι αφορά την τράπεζα, την Alpha Bank, αυτά που έκανε ήταν πρωτοποριακά. «Η τράπεζα τότε ήταν ένας οργανισμός που δεν πολύ-διέφερε από οποιαδήποτε υπηρεσία κρατική και ο Γιάννης Κωστόπουλος εισήγαγε κάτι άλλο, κάτι πολύ καινούργιο. Για να το πούμε με σημερινούς όρους λανσάρισε το προϊόν τράπεζα τελείως αλλιώς. Η εταιρική ταυτότητα ήταν μεγάλη ιστορία. Το σήμα του στατήρος της Αιγίνης, το οποίο έγινε αφαιρετικά και “έγραφε” ωραία ήταν σε όλα τα αντικείμενα της τραπέζης. Και έδινε μια ιδέα πνεύματος μονάδος ότι εκεί ανήκουμε, ανήκουμε κάπου, που είναι κάπως διαφορετικό από τις άλλες τράπεζες», ανέφερε ο κ.Μαντζούνης.
Για το χαρακτήρα του ξεχώρισε το στοιχείο του απρόβλεπτου. «Έχεις ετοιμαστεί, έχεις προετοιμαστεί, τον συναντάς και σου πετάει μια ερώτηση που σε αναποδογυρίζει. Kαι αυτό γιατί ενδιαφέρονταν πραγματικά για αυτό που σου είχε αναθέσει, να γίνει και αν εσυ το είχες εξαντλήσει. Το να είσαι απρόβλεπτος είναι μεγάλη αρετή για τον ηγέτη. Από εκεί που περιμένουν κάτι, έρχεσαι από την άλλη πλευρά εσύ, πετυχαίνοντας πρώτα τον αιφνιδιασμό και μετά το αποτέλεσμα. Επίσης είχε τρομερό χιούμορ. Όταν τον έβλεπες μπορεί να μην το καταλάβαινες, το οποίον χιούμορ είχε ένα εύρος από αθώο, μέχρι σαρκαστικό κυνικό και πεταγόταν ακόμα και σε περιπτώσεις που έπρεπε κανείς σοβαρός ερχόταν και έλεγε κάτι – είναι και αυτό χάρισμα να μπορείς να απαλύνεις την ατμόσφαιρα που μπορεί να μην είναι και τόσο κεφάτη».
«Ήταν ρεαλιστής. Ήξερε που εκινείτο, ήξερε ότι είναι στην Ελλάδα, ήξερε τι να κάνει, «μυριζόταν» τι έπρεπε να κάνει και που έπρεπε να σταματήσει. Αν και έχει λεχθεί ότι ήταν συγκεντρωτικός, ίσα – ίσα καθόριζε με ακρίβεια της αρμοδιότητες του καθενός. Και απαιτούσε από αυτούς που έχουν αρμοδιότητες να τις εξασκούν. Αυτό δεν ήταν πολύ κοινόν».
Ο πρόεδρος του Ιδρύματος αναφέρθηκε επίσης στη σχέση του Γ. Κωστόπουλου με τον συνδικαλισμό. «Μετά το 1974 – 1975 ο συνδικαλισμός ανεπτύχθη. Είχε πάρει πολύ μεγάλη δύναμη – δε λέω ότι διοικούσε την Ελλάδα αλλά ήταν πολύ δυναμικός. Εμείς είχαμε την ατυχία να έχουμε τους πιο ακραίους αν θέλετε συνδικαλιστάς. Ο τότε πρόεδρος όμως είχε την ευφυία να μην ζητά να έχει λέγειν στο Διοικητικό Συμβούλιο, το οποίο εκείνη την εποχή ήταν μοναδικό γιατί όλοι ήθελαν να πάνε στο διοικητικό συμβούλιο για να επηρεάζουν τις αποφάσεις. Όταν όμως τα πράγματα ζωηρέψανε αποφάσισε ο Γ. Κωστόπουλος ότι κάτι πρέπει να γίνει και κάλεσε τους συνδικαλιστάς και μπαίνοντας στη συνάντηση οι συνδικαλιστές συνάντησαν έναν όρθιο Γιάννη Κωστόπουλο και τους είπε ότι δεν είμαστε αντίπαλοι, στη χειρότερη περίπτωση είμαστε αντισυμβαλλόμενοι. Το οποίο είναι μεγάλη κουβέντα γιατί εκεί καθορίστηκαν κάποια πράγματα: εσείς κάνετε τη δουλειά σας αυτά όμως που αφορούν το διευθυντικό δικαίωμα και την διοίκηση της τράπεζας δεν τα αγγίζετε. Αυτό δούλεψε αρκετό καιρό αλλά κάπου ξεχείλωσε και είχαμε μια πολύ δυνατή απεργία. Δύο μήνες η μόνη τράπεζα. Οπότε παρενέβη ο υπουργός Οικονομικών τότε και τον ρώτησε κύριε Κωστόπουλε τι συμβαίνει, δεν είναι πράγματα αυτά δυο μήνες απεργία εσείς. Και ο Κωστόπουλος απάντησε κύριε Υπουργέ αν το θέμα ήταν οικονομικό θα είχαμε βρει τη λύση αλλά είναι θέμα του διευθυντικού δικαιώματος. Ο υπουργός, ο Γιώργος Γεννηματάς, που ήταν ρεαλιστής είπε: κατάλαβα. Σε 1-2 βδομάδες, βοηθούντος του γεγονότος ότι είχε εξαντληθεί το απεργιακό ταμείο, ελύθει η απεργία».
Ο κ. Μαντζούνης υπογράμμισε επίσης την μεγάλη και πολύπλευρη προσφορά του Γιάννη Κωστόπουλου στον πολιτισμό και την κοινωνία, μέσω του Ιδρύματος, ενώ έκανε ιδιαίτερα αναφορά στον παιδικό βρεφονηπιακό σταθμό που λειτουργεί με τη συνδρομή του Ιδρύματος στην Καλαμάτα.
«Η μεγάλη του, γραμμένη με χρυσά γράμματα, επικεφαλίδα για τις ανθρώπινες σχέσεις ήταν η απόσταση. Δεν υπήρχε για αυτόν ανθρώπινη σχέση που να μην είχε το στοιχείο της αποστάσεως. Να ξέρει κανείς σε πια απόσταση μπορεί να είναι από τον Γιάννη Κωστόπουλο. Αν δείτε αυτή την εξαιρετική προσωπογραφία του Αλέκου Λεβίδη θα το καταλάβετε από το βλέμματα του. Είναι ένα βλέμμα που δεν ξέρεις αν επιδοκιμάζει αυτό που ακούει ή όχι. Και όταν δεν καταλάβαινες ότι είχε περάσει η ώρα σου έπαυε από το να είναι τρυφερό».
Καταλήγοντας ο κ. Μαντζούνης υπογράμμισε τέσσερα πράγματα που χαρακτήριζαν τον Γιάννη Κωστόπουλο. «Ήταν εμπνευσμένος άνθρωπος. Είχε ήθος στη δουλειά ότι για μια συναλλαγή πρέπει και οι δύο πλευρές να είναι ευχαριστημένες – όσο περίεργο και αν φαίνεται. Είχε καρδία αυτός ο άνθρωπος, ο απόμερος. Έκανε πράγματα τα οποία δεν τα ξέραμε, δεν τα ήξερε κανείς, τα οποία δείχνανε ποιος ήτανε. Και είχε λεβεντιά. Ο Γιάννης Κωστόπουλος ήταν λεβέντης πάνω από όλα».
Κ. Κωστής Ο τελευταίος Έλληνας τραπεζίτης
Στον κατάλογο της Έκθεσης ο Καθηγητής Κώστας Κωστής υπογραμμίζει ότι ο Γιάννης Κωστόπουλος είναι ο τελευταίος Έλληνας τραπεζίτης. «Μέχρι μια πολύ πρόσφατη εποχή, ο επιχειρηματίας τραπεζίτης δεν ήταν απλός μάνατζερ, αλλά ο ιδιοκτήτης της οικογενειακής τράπεζας επιχείρησης που διηύθυνε. Ο Γιάννης Κωστόπουλος ανήκε σε αυτή την κατηγορία τραπεζιτών, ήταν ένα πρόσωπο που ταυτίστηκε με την επιχείρησή του, την έζησε και τη διαμόρφωσε σαν ένα κομμάτι του εαυτού του, της εμφύσησε την προσωπικότητά του και πέτυχε να την κάνει, από μικρή επιχείρηση, μια μεγάλη τράπεζα με διεθνή παρουσία. Δεν έχω υπόψη μου άλλον σύγχρονο Έλληνα τραπεζίτη που να ανταποκρίνεται στα κριτήρια αυτά. Για τον λόγο αυτό νομίζω του ταιριάζει ο χαρακτηρισμός του τελευταίου Έλληνα τραπεζίτη».
«άνδρα πολύτροπον»
Το αρχιτεκτονικό περιβάλλον της έκθεσης είναι εμπνευσμένο από τον στίχο του Διονυσίου Σολωμού στους Ελεύθερους Πολιορκημένους «Με λογισμό και μ’ όνειρο», ο οποίος ήταν ιδιαίτερα αγαπητός στον Γιάννη Κωστόπουλο.
Η έκθεση είναι δομημένη σε πέντε ενότητες, οι οποίες προβάλλουν με άρτιο τρόπο τα πολυσχιδή ενδιαφέροντα και τις πολλαπλές δραστηριότητες του Γιάννη Κωστόπουλου.
Στην πρώτη ενότητα, “Προοίμιο”, παρουσιάζεται το χρονολόγιο της ζωής και του έργου του σε κάθε πεδίο. Συμπληρώνεται από την προβολή οκτώ μικρών αποσπασμάτων συνεντεύξεων ανθρώπων που τον γνώρισαν.
Η δεύτερη ενότητα, “Τραπεζίτης”, συγκεντρώνει τεκμήρια, έργα τέχνης και αρχιτεκτονικές μακέτες κτηρίων της Τράπεζας, που αντιπροσωπεύουν τις επιλογές του και αποδεικνύουν το πρωτοποριακό του κριτήριο σε τομείς που έκτισαν την εικόνα μιας καινοτόμου τράπεζας, με υλικό από το Ιστορικό Αρχείο και τη Συλλογή Έργων Τέχνης της AlphaBank.
Η τρίτη ενότητα, “Πολιτισμός και κοινωνία”, παρουσιάζει την υποστήριξη τομέων του πολιτισμού, όπως την ενίσχυση αρχαιολογικών ανασκαφών, την ανάδειξη του βυζαντινού πολιτισμού μέσα από διεθνείς εκθέσεις, την ίδρυση του Ιδρύματος Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου (1979), καθώς και την αρωγή προς νέους καλλιτέχνες, μέσα από έργα της συλλογής του Ιδρύματος Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου. Επίσης την έμπρακτη βοήθεια προς την κοινωνία, με παραδείγματα τον βρεφονηπιακό σταθμό στην Καλαμάτα (1994) και τη δημιουργία των Φίλων του Εθνικού Κήπου (2005).
Η τέταρτη ενότητα, “Αγάπη για το αρχαίο νόμισμα”, συγκεντρώνει επιλογές νομισμάτων από τη Νομισματική Συλλογή της AlphaBank και ιστορίες που τα συνοδεύουν.
Τέλος, στην ενότητα “Ιστιοπλόος” υπάρχουν τεκμήρια και φωτογραφίες από τους ιστιοπλοϊκούς αγώνες, η αναφορά του στον Όμηρο και στα ταξίδια του Οδυσσέα. Στην ενότητα αυτή ακούγεται διακριτικά ένα μουσικό κομμάτι που γράφτηκε ειδικά από τον συνθέτη Θοδωρή Οικονόμου για να τονίσει την αγάπη του Γιάννη Κωστόπουλου για τη θάλασσα.
Η έκθεση φιλοξενείται στο Μουσείο Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού
(Κουμπάρη 1 και Βασ. Σοφίας) και θα είναι ανοιχτή στο κοινό μέχρι τις 12 Μαΐου.
