Τρεις μήνες μετά την έναρξη της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας, χιλιάδες ανθρώπινες ψυχές στα ελληνικά νησιά ζουν σε άθλιες συνθήκες υπό το καθεστώς τρόμου ότι σύντομα θα επαναπροωθηθούν στην Τουρκία. Πρόσφυγες από εμπόλεμες ζώνες της Συρίας, του Ιράκ και του Αφγανιστάν, που κατά την διάρκεια του «σωτήριου» ταξιδιού τους προς την Ευρώπη ήρθαν πολλές φορές αντιμέτωποι με τον θάνατο, βρίσκονται εγκαταλελειμμένοι σε συνωστισμένους καταυλισμούς χωρίς να τους παρέχεται η προστασία που ορίζει η Σύμβαση της Γενεύης, χωρίς νομική βοήθεια, περιμένοντας την μαζική απέλαση.

Μπροστά στην επαίσχυντη ευρωπαϊκή απόφαση, η ιατρική ανθρωπιστική οργάνωση Γιατροί Χωρίς Σύνορα (Médecins Sans Frontières / MSF) ανακοίνωσε στις 17 Ιουνίου  ότι δεν θα λαμβάνει πλέον πόρους από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη – μέλη, εκφράζοντας την αντίθεσή της στις καταστροφικές πολιτικές αποτροπής που παρουσιάζονται ως ανθρωπιστικές λύσεις στο ευρύ κοινό και τις προσπάθειές τους να ωθήσουν τους ανθρώπους που αναζητούν προστασία, μακριά από τις ευρωπαϊκές ακτές. Η απόφαση αυτή θα εφαρμοστεί άμεσα και θα ισχύει για τα προγράμματα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα σε όλο τον κόσμο.

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα  αρνούνται μια χρηματοδότηση της τάξεως των 62 εκατ., γυρνώντας την πλάτη στις Βρυξέλλες. Αυτή βέβαια δεν είναι η πρώτη φορά που οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα γυρνούν την πλάτη στη διεθνή κοινότητα. Το 1995, ενώ ιατρικές ομάδες της οργάνωσης προσέφεραν υπηρεσίες στους καταυλισμούς προσφύγων Χούτου στο Βόρειο και το Νότιο Κίβου, στην Δημοκρατία του Κονγκό και κατά μήκος των συνόρων με τη Ρουάντα, οι ΓΧΣ αποφάσισαν να εγκαταλείψουν τη περιοχή.

Σε αντίθεση με πολλές οργανώσεις που εργαζόντουσαν και παρείχαν καθημερινή υποστήριξη σε 1,5 εκατομμύρια ανθρώπους στους εν λόγω καταυλισμούς, οι ΓΧΣ αρνήθηκαν να συνεχίσουν την αποστολή τους επειδή μεταξύ των αμάχων προσφύγων βρισκόντουσαν πολλοί στρατιώτες και πολιτοφύλακες που είχαν λάβει μέρος στη γενοκτονία των Τούτσι στη Ρουάντα, το 1994. Αυτοί οι ένοπλοι άνδρες που μπόρεσαν να διαφύγουν προς το γειτονικό Κονγκό μέσω της γαλλικής στρατιωτικής  επιχείρησης με την κωδική ονομασία  «Turquoise»  – η οποία παρουσιάστηκε ως ανθρωπιστική-  έβρισκαν καταφύγιο, τροφή και ιατρική φροντίδα στους καταυλισμούς προσφύγων και έτσι ανακτώντας τις δυνάμεις τους έφευγαν για να «τελειώσουν τη δουλειά» στη Ρουάντα, δηλαδή να συνεχίσουν το θανατηφόρο έργο τους με την εξάλειψη των Τούτσι και την αποσταθεροποίηση του νέου καθεστώτος που είχε συσταθεί στην Ρουάντα από το Πατριωτικό Μέτωπο.

Ένα χρόνο αργότερα, τον Οκτώβριο του 1996, η προσπάθεια να καταστραφούν αυτοί οι καταυλισμοί προκειμένου να αναγκαστούν οι πρόσφυγες να επιστρέψουν στη Ρουάντα, οδήγησε στον πρώτο πόλεμο του Κονγκό και στην πτώση του καθεστώτος Μομπούτου. Μια νέα σελίδα άνοιξε στην περιοχή, αλλά οι συνέπειες αυτής της εξόδου των Χούτου στο Κονγκό γίνονται αισθητές έως τις μέρες μας.

Οι ΓΧΣ διαβλέποντας τα δραματικά γεγονότα που θα ακολουθούσαν – όπου οι  άμαχοι πρόσφυγες θα χρησίμευαν  ως «ανθρώπινη ασπίδα» για τον στρατό και όπου η ανθρωπιστική βοήθεια θα επέτρεπε στους εκτελεστές να ανακτήσουν τις δυνάμεις τους για να συνεχίσουν το ζοφερό έργο τους – επέλεξαν να καταγγείλουν δημόσια την κατάσταση που επικρατούσε στους προσφυγικούς καταυλισμούς και να εγκαταλείψουν την περιοχή του Κίβου αλλά και τις χρηματοδοτήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Με τον ευθύ λόγο τους και τις αντισυμβατικές πράξεις τους, οι ΓΧΣ έρχονται για ακόμη μια φορά να ταράξουν μια κατεστημένη συμπεριφορά (political correct) των ανθρωπιστικών οργανώσεων προσπαθώντας να εκτελέσουν την αποστολή τους χωρίς να απολέσουν τις βασικές τους αξίες όπως αυτή της ουσιαστικής ανεξαρτησίας.

Δημοσιεύτηκε στην έντυπη έκδοση της εφημερίδας «ΕΙΔΗΣΗ», 04/06/2016

Την περασμένη Δευτέρα μια δίκη ορόσημο ξαναγέννησε την ελπίδα για απονομή δικαιοσύνης στην πολύπαθη από πολέμους, διώξεις και προσφυγιά Αφρικανική ήπειρο.  Ο πρώην δικτάτορας του Τσαντ, Ισέν Αμπρέ, καταδικάστηκε σε ποινή ισόβιας κάθειρξης για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας όπως σεξουαλική δουλεία, βιασμούς, δολοφονίες και βασανισμούς δεκάδων χιλιάδων διαφωνούντων μεταξύ 1982 και 1990. Σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία περισσότεροι από 40.000 άνθρωποι βρήκαν το θάνατο στα χέρια των σωμάτων ασφαλείας του Τσάντ.

Η καταδικαστική απόφαση του Ειδικού Αφρικανικού Δικαστηρίου, το οποίο συνέστησαν το 2013, η Σενεγάλη και η Αφρικανική Ένωση, ήρθε μετά από 16 χρόνια σκληρού αγώνα τόσο των θυμάτων όσων και των ακτιβιστών για τα ανθρώπινα δικαιώματα προκειμένου να πετύχουν την προσαγωγή του πρώην ισχυρού άνδρα στη Δικαιοσύνη της Σενεγάλης, χώρα όπου διέφυγε μετά την ανατροπή του από πραξικόπημα το 1990.

Πρόκειται για μια δίκη-ορόσημο για την απόδοση Δικαιοσύνης στην Αφρική, καθώς δικαστήριο υποστηριζόμενο από την Αφρικανική Ένωση δίκασε για πρώτη φορά πρώην ηγέτη για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Επιπλέον αποτελεί ένα ηχηρό μήνυμα προς το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης ότι η Αφρική έχει τη θέληση και τις ικανότητες να αντιμετωπίσει την ατιμωρησία στις χώρες της.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η εν λόγω απόφαση γεμίζει με αισιοδοξία τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων  που ονειρεύονται, όσο και αν φαίνεται για κάποιους ουτοπικό,  ότι σύντομα και άλλοι Αφρικανοί “Πινοσέτ” θα έχουν την ίδια τύχη με τον Αμπρέ.  

Η λίστα είναι μεγάλη. Ενδεικτικά θα μπορούσαμε να θυμηθούμε τον Πρόεδρο της Γκάμπια,  Γιάχα Τζαμέ, και την εκστρατεία εναντίον «μαγισσών» και «μάγων» που έχει οδηγήσει σε απαγωγές χιλίων ανθρώπων, ξυλοδαρμούς και τη θανατηφόρο δηλητηρίαση ορισμένων. Τον πρόεδρο της Ερυθραίας  Ισαΐα Αφεουέρκι, που έπειτα από 23 χρόνια στην εξουσία έχει κάνει θεσμό τη χρήση οργουελικών πρακτικών με ένα σύστημα μαζικών παρακολουθήσεων, στο οποίο τα μέλη μιας οικογένειας πρέπει να λογοδοτούν τα μεν για τα δε, οι άνθρωποι κρατούνται για χρόνια υπό άθλιες συνθήκες χωρίς να γνωρίζουν ούτε καν τον λόγο γι’ αυτό, μια απεριόριστης διάρκειας στρατιωτική θητεία που επιτρέπει στο καθεστώς να υπολογίζει σε ένα εργατικό δυναμικό που εργάζεται υπό συνθήκες δουλείας για δεκαετίες και την εφαρμογή της πολιτικής «πυροβολούμε για να σκοτώσουμε» στα σύνορα της Ερυθραίας ώστε να εμποδίζουν τη μαζική φυγή ανθρώπων. Την πολιτικό και σύζυγο του Ιβοριανού προέδρου Λοράν Γκμπαγκμπό, Σιμόν  Γκμπαγκμπό που κατηγορείται για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας την περίοδο 2010 -2011.

 Η ετυμηγορία του Ειδικού Δικαστηρίου αποτελεί μια μεγάλη νίκη στον πόλεμο κατά της ατιμωρησίας και ανοίγει τον δρόμο για την δικαίωση χιλιάδων ανθρώπων που έχουν πέσει θύματα κατάφωρων παραβιάσεων των θεμελιωδών τους δικαιωμάτων σε όλες τις γωνιές της Αφρικής.

Η βία εναντίον των περιβαλλοντικών ακτιβιστών και των υπερασπιστών των δικαιωμάτων των αυτοχθόνων λαών επί των πατρογονικών τους εδαφών δεν έχει τέλος. Η δολοφονία της Berta Cáceres, οικολόγος ακτιβίστρια, ένθερμη υπερασπίστρια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ηγέτηδα της αυτόχθονης κοινότητας Λένκα, τον περασμένο μήνα στην Ονδούρα αποτελεί ένα πρόσφατο παράδειγμα.

Αλλά τουλάχιστον καμιά φορά η συνήθως «απούσα δικαιοσύνη» μας εκπλήσσει ευχάριστα.

Την περασμένη Δευτέρα, στην Κόστα Ρίκα, τέσσερις άνδρες καταδικάστηκαν για την στυγερή δολοφονία του Jairo Mora, ενός ακτιβιστή “τορτουχίτα” (χελωνάς) το 2013, καθώς επίσης και για τις επιθέσεις εναντίον τεσσάρων εθελοντριών που συνεργαζόντουσαν με τον άτυχο άνδρα.

Η υπόθεση είχε δικασθεί αρχικά το 2013 αλλά οι κατηγορούμενοι αθωώθηκαν και αφέθηκαν ελεύθεροι. Τρία χρόνια μετά το εφετείο αποφάσισε να διατάξει την επανεκδίκαση της υπόθεσης.

Κεντρικό στοιχείο στο οποίο στηρίχτηκε η καταδικαστική απόφαση αποτέλεσε η συγκλονιστική μαρτυρία της Ισπανίδας κτηνιάτρου Almudena Amador που υπήρξε ένα από τα θύματα της επίθεσης.

Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η διαπίστωση του δικαστηρίου ότι η δολοφονία δεν ήταν ένα τυχαίο περιστατικό, αλλά σαφέστατα συνδεδεμένη με το παράνομο εμπόριο αυγών χελώνας. Στην απόφασή τους οι δικαστές υπογραμμίζουν ως βασικό κίνητρο για τη δολοφονία του Jairo το έργο του ακτιβιστή για την προστασία των θαλάσσιων χελωνών.

«Το δικαστήριο απορρίπτει ότι υπάρχει οποιοδήποτε άλλο κίνητρο για αυτή τη δολοφονία» δήλωσε ο Carlos Álvarez, πρόεδρος του δικαστηρίου.

«Η δολοφονία του Jairo Mora Sandoval ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι σε αυτόν τον πόλεμο που λαμβάνει χώρα μεταξύ λαθροθηρών και οικολόγων στην παραλία».

Οι ποινές κυμαίνονται από 74-90 χρόνια φυλάκισης παρά το γεγονός ότι στην Κόστα Ρίκα ο νόμος δεν επιτρέπει την παραμονή σε σωφρονιστικό ίδρυμα για πάνω από 50 χρόνια.

Η μαρτυρία της Amador τον περασμένο Φεβρουάριο ήταν εξίσου ανατριχιαστική όσο και το ίδιο το έγκλημα. Εδώ είναι ένα μικρό απόσπασμα:

Η Amador εργαζόταν ως κτηνίατρος στο Καταφύγιο άγριων ζώων, στην Κόστα Ρίκα, στην παραλία Μoin τη στιγμή της δολοφονίας του Jairo Mora στις 30 Μαΐου 2013.

Ήταν ένα από τα τελευταία βράδια στο Καταφύγιο για μια Αμερικανίδα εθελόντρια και ο Jairo συμφώνησε να συνοδεύσει αυτή και άλλους τρεις εθελοντές στην παραλία τη νύχτα, με την ελπίδα να συναντήσουν κάποια δερματοχελώνα που γεννάει τα αβγά της.

Ο Jairo γνώριζε ότι η βραδυνή περιπολία ήταν επικίνδυνη και σύμφωνα με πολλές μαρτυρίες είχε δεχθεί απειλές θανάτου από ντόπιους λαθροκυνηγούς για την δράση του υπέρ της προστασίας των χελωνών και των βιοτόπων τους.

Η Amador ήταν διστακτική αλλά τελικά δέχτηκε να οδηγήσει. «Ο Jairo με βοηθούσε πάντα με τα ζώα στο κέντρο διάσωσης και ήξερα ότι θα ήταν πιο εύκολο και πιο ασφαλές να πάμε με το αυτοκίνητο. Έτσι παρά το ότι φοβόμουν να πάω σε αυτή την παραλία, τελικά πήγα μαζί τους».

Η ομάδα ήταν τυχερή και συνάντησε μια δερματοχελώνα αλλά αυτό ήταν και το τέλος της καλής τους τύχης. Στο δρόμο της επιστροφής μια ομάδα κουκουλοφόρων σταμάτησε το αυτοκίνητο. Πέταξαν τον Jairo στο πορτ-μπαγκάζ και την Amador στο πίσω κάθισμα με τις άλλες τρεις εθελόντριες. Το αυτοκίνητο κατέληξε σε μια ερημική περιοχή όπου οι τέσσερις εθελόντριες βιάστηκαν επανειλημμένως. Ο Jairo βασανίστηκε και στη συνέχεια δολοφονήθηκε.

Αυτή η καταδικαστική απόφαση ας λειτουργήσει ως το μέσο που θα δώσει το έναυσμα για μόνιμες αλλαγές στο δικαστικό σύστημα της Κόστα Ρίκα και τελικά σε ασφαλέστερες συνθήκες για τις χελώνες και τους υπερασπιστές τους.